Speech 4 mei burgemeester Sebastiaan Nieuwland

Hieronder leest u de speech die is uitgesproken door burgemeester Nieuwland tijdens de dodenherdenking van 4 mei 2025 in Uitgeest:

80 jaar vrijheid. 80 jaar. Een mensenleven.

Op 31 augustus 1945 vond al de eerste Nationale Dodenherdenking plaats in het Olympisch Stadion. Vandaag is daarom de 81ste keer dat we stil staan bij wat er toen was. 81 keer stilstaan bij de slachtoffers van de wreedheden van de nazi’s.

Stilte. Gehuld in saamhorigheid. Het is een stilte die elk jaar op 4 mei opnieuw betekenis krijgt. Een stilte die spreekt van gemis, van herinnering, van eerbied. We herdenken de mensen die hun leven verloren door oorlog en geweld. Mensen van vroeger, en ook nog van nu.

In een tijd waarin verschillen vaak tegen elkaar uitgespeeld worden, vraagt het moed om juist daar kracht in te zien. Om te zeggen: jouw verhaal is anders dan het mijne, en precies dát maakt ons samen sterker.

Als we terugkijken naar de oorlogsjaren, dan zien we hoe kwetsbaar die ruimte voor verschil kan zijn. Hoe snel vrijheid verdwijnt als angst de boventoon voert. En hoe gevaarlijk het is als mensen niet meer als mensen worden gezien, maar als vijand, als probleem, als minderwaardig.

Ook in Uitgeest voelde men de dreiging van de Tweede Wereldoorlog. Wat begon als onrustige berichten van ver weg, werd al snel keiharde werkelijkheid. De bezetting bracht onzekerheid, tekorten, verlies. Vijf zware jaren waarin vertrouwen op de proef werd gesteld. Waarin keuzes moesten worden gemaakt. Tussen wegkijken of opstaan. Tussen aanpassen of helpen.

Uitgeest kende zijn eigen helden. Mensen die ruimte maakten voor de ander, juist toen die ruimte klein werd. Die hun huis openstelden voor onderduikers, voedsel deelden terwijl ze zelf tekort kwamen, een helpende hand uitstaken naar wie op de vlucht was. Soms openlijk, vaak in stilte. Uit moed. Uit medemenselijkheid. Omdat ze geloofden dat ieder mens telt.

We herinneren vandaag hun namen, hun gezichten, hun verhalen. Zoals de dorpsgenoten die de oorlog niet overleefden – inwoners, verzetsstrijders, Joodse medemensen. Zij worden herdacht op de plaquette bij het gemeentehuis en via het herdenkingsmonument hier op het plein dat op 4 mei 1975 werd onthuld door Burgemeester de Nijs. Dhr. van Tongeren, zelf verzetsheld uit Uitgeest, vertelde die dag over het Uitgeester verzet en hulp aan onderduikers.

Samen met het Comité 4 mei Uitgeest hebben we het monument ter ere van 80 jaar vrijheid in het groen gezet. De haag die hier groeit, is voor mij een symbool. Het volgt het ritme van de seizoenen. Net als de takken die steeds weer aangroeien, blijven ook verhalen over de oorlog groeien - doorgegeven en steeds opnieuw verteld.

En het vertellen van die verhalen is wat we moeten blijven doen. Het Comité 4 mei Uitgeest doet dat met passie, onder andere elk jaar aan Uitgeester groep 8 leerlingen. Zoals het verhaal van Betsie Boon. U heeft haar verhaal al in de Uitgeester kunnen lezen. Dit meisje van 12 jaar wilde alleen maar een ander meisje helpen een zware zak aardappelen in de trein te tillen. Op het moment dat Betsie de spoorlijn overstak, werd zij dodelijk geraakt door munitie uit een overvliegend jachtvliegtuig. Een onschuldig slachtoffer, dat vermeld staat op de plaquette bij de ingang van het gemeentehuis.

Wat we de oorlog kunnen leren, is dat er in elke tijd mensen zijn die het verschil maken. Juist door verschillen niet te vrezen, maar te erkennen. Juist door ruimte te geven aan de ander, ook als dat ongemakkelijk is.

De vrijheid die we vandaag hebben, is niet vanzelfsprekend. Het is gebouwd op keuzes die mensen maakten in tijden waarin die keuzes gevaarlijk waren. En nu het aan ons is om de vrijheid levend te houden, zijn het niet alleen de grote gebaren die tellen, maar juist ook de kleine.

Een kind dat opkomt voor een klasgenoot die buiten de groep valt. Een buurtgenoot die in gesprek gaat met iemand die er anders uitziet, denkt of gelooft. Een gemeenschap – ons dorp – die ervoor kiest om open te zijn, gastvrij, eerlijk.
Ruimte voor elkaar, kracht in verschil.

Dat begint bij luisteren. Bij elkaar willen begrijpen. Bij nieuwsgierig zijn in plaats van oordelen. Het klinkt eenvoudig. Maar we weten allemaal dat het soms lastig is. Want verschillen kunnen schuren. Ze kunnen onzeker maken. Maar als we alleen binnen de grenzen blijven van wat we kennen en begrijpen, dan sluiten we de deur voor wat ons juist kan verrijken.

Vandaag herdenken we. Maar we doen méér dan dat. We verbinden ons. Met het verleden, met elkaar, en met de toekomst. We zeggen: wij kiezen voor vrijheid. Voor ruimte. Voor respect. Omdat we weten wat er gebeurt als dat verdwijnt. Omdat we geloven dat juist in het verschil, in de veelkleurigheid van mensen, onze kracht ligt.

En misschien, als we ons dat blijven herinneren, elk jaar weer, kunnen we bouwen aan een wereld waarin vrijheid geen uitzondering is, maar de norm. Wat mij betreft de Uitgeester norm. Uitgeest: waar we ruimte voor elkaar maken en gebruik maken van de kracht in verschil.

Dankuwel.