Archeologische vonden in en om Uitgeest

Spitten naar het verleden

Als een gebied op de schop gaat, dan is een archeologisch onderzoek verplicht. Zo voorkomen we dat wij ons verleden ongezien weggraven. En wij brengen de geschiedenis van het gebied in kaart.

Het onderzoek geeft antwoorden op vragen over de woonomgeving. Hoe zag deze omgeving er uit? Waarom ging men hier wonen? Door stapsgewijs onderzoek te doen (1. bureauonderzoek, 2. boringen, 3. graven van sleuven), wordt het verhaal voor iedereen zichtbaar.

Vroege bewoning

Al in de IJzertijd was het gebied bij Uitgeest bewoond. Ondanks de grote invloed van het water van het Oer-IJ: een monding met zoet en zout water en getijverschil. Bewoning was er ook in de Romeinse tijd en de vroege Middeleeuwen. Op verschillende plaatsen zijn archeologische resten van huisplattegronden, greppels en waterputten gevonden. Het is mogelijk dat dit soort resten ook in De Koog aanwezig zijn. Vooral aan de oost- en westzijde is dit het meest waarschijnlijk, omdat hier misschien hoger gelegen strand- of oeverwallen aanwezig zijn.

Omdijking van het gebied

In de (late) Middeleeuwen wordt het gebied omdijkt. In het noordelijke deel van De Koog, langs de Ziens- of Koogdijk, ontstaat het buurtschap Benes. Hier is tot in de 18e eeuw gewoond. Op een kaart uit de 19e eeuw staat het buurtschap namelijk niet meer afgebeeld. Van deze bewoning zouden resten als huizen of boerderijen (huisplattegronden), afvalkuilen, waterputten en greppels (als erfafscheiding) in de bodem kunnen zitten.

Kasteel of burcht

Aan de zuidkant van De Koog zijn aanwijzingen gevonden voor een eventueel kasteelterrein of burcht. Hier is in 1981 een kleine opgraving geweest. Toen is de aanwezigheid bevestigd van een structuur met een gracht erom. Er is daarbij aardewerk uit de periode 900-1500 gevonden.

Archeologisch onderzoek in De Koog

Van november 2018 tot en met 31 januari 2019 is er onderzoek gedaan naar het verleden van de Koog. De resultaten van de onderzoeken zijn inmiddels bekend.

Eerdere onderzoeken

Eerder zijn al opgravingen gedaan door:

Vereniging Oud-Uitgeest,
AWN - Vereniging van Vrijwilligers in de Archeologie, afdeling Zaanstreek,
Universiteit van Amsterdam en
Rijksdienst ROB (nu RCE)

De gegevens van deze opgravingen zijn vergeleken met historische bronnen, kaarten en meer recente opgravingsgegevens.

U kunt de uitkomsten van het bureauonderzoek ontvangen door een mail te sturen naar archeologie@debuch.nl U ontvangt dan een mail met het rapport.

Recente onderzoeken

Twee archeologen hebben op verschillende plekken in De Koog geboord om de bodem in kaart te brengen.

In het noorden en midden van de wijk is een ‘oeverwal’ gevonden. Net buiten het nu onderzochte gebied zijn eerder op deze oeverwal bewoningssporen vanaf de IJzertijd tot en met de Nieuwe tijd gevonden. In De Koog kan dus vanaf de IJzertijd (vanaf 800 v.Chr.) al zijn gewoond.
In het noorden wort het buurtschap Benes verwacht. Hier zijn kleine fragmentjes van aardewerk en baksteen gevonden. Dit zijn aanwijzingen voor menselijk handelen, die waarschijnlijk met het buurtschap te maken hebben.
In het zuiden zijn stukjes houtskool en de vulling van een sloot gevonden. Op basis van een boring kunnen we niet zien of dit een sloot misschien een gracht is geweest. Maar in combinatie met de historische informatie zou dit in De Koog best de gracht om de burcht kunnen zijn. De burcht zelf is niet gevonden.

De resultaten van het booronderzoek maken vervolgonderzoek nodig. Of en waar we proefsleuven graven, hangt af van de graafwerkzaamheden die voor de herinrichting van de wijk nodig zijn. Waar we gaan graven, kunnen we verder zoeken naar archeologische resten. Deze plannen worden nu gemaakt.

Waar kunt u meer informatie vinden?

Rapporten op website Rijksdienst

Bij archeologisch onderzoek schrijven archeologen alles op wat er in de bodem aanwezig is. Hiervan maken zij een rapport. Ook het bureauonderzoek wordt hierbij betrokken. Dit rapport gaat vervolgens naar de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). De Rijksdienst verzamelt alle rapporten in een grote database. Via de website van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed kan iedereen deze inzien.

Vondsten naar provinciedepot

Het liefst laten archeologen de resten uit het verleden in de grond zitten. De bodem zorgt namelijk voor de beste conservering (‘behoud in situ’). Maar als dit niet kan, dan worden de resten buiten de bodem bewaard (‘behoud ex situ’). Alle vondsten gaan naar het provinciaal depot van Noord-Holland Huis van Hilde in Castricum. Het provinciaal depot zorgt dat (bijna) alle vondsten met een afbeelding op de website komen. Ook plaatsen zij vaak het rapport dat daarbij hoort op de website.

In het archeologisch informatiecentrum Huis van Hilde kunnen de vondsten tentoongesteld worden. Hier is bijvoorbeeld de vroege ijzertijd-kano uit Uitgeest, De Kleis te zien.

Meer informatie over de geschiedenis van Uitgeest

Meer informatie kunt u vinden op:

Bureauonderzoek: graven in de papieren

Welke onderzoeken zijn er in het verleden al gedaan? Wat is toen gevonden en hoe is het landschap in de loop van de tijd veranderd? De archieven van de Rijksdienst bieden hier uitkomst. Zij geven ons een goed beeld van alle ontwikkelingen. Er kan geput worden uit opgravingsverslagen van professionele bedrijven, universiteiten en musea. Voor oude onderzoeken is het tijdschrift Westerheem ook een goede bron. Net als de lokale amateur- en historische verenigingen, waar vaak veel kennis over een gebied aanwezig is.

Als het bureauonderzoek klaar is gaat het rapport naar de Rijksdienst van Cultureel Erfgoed (RCE) en gaan de archeologen naar buiten om de periode tussen het laatste onderzoek en nu in kaart te brengen. Of als er nog geen onderzoek is geweest om het voor het eerst vast te leggen.

Met de handen in de modder

Buiten op locatie wordt pas echt gespit naar het verleden. Boringen brengen in kaart of de bodem verstoord is door (recente) werkzaamheden. Is dit niet het geval, dan zijn de oude bodemlagen van vroeger nog intact. De kans dat er archeologische resten zijn is dan groter. Hier zouden de eerste proefsleuven gegraven kunnen worden, zodat de verschillende gekleurde grondlagen zichtbaar worden. Deze zeggen iets over het gebruik van de grond of bewoning. Zo kan een waterput of een greppel gemakkelijk aan de kleur van de grond herkend worden. Een rechte rij kuilen, in een vierkant of rechthoekig patroon, zouden van een schuurtje of huis geweest kunnen zijn.

Voorwerpen die gevonden worden zeggen iets over de gebruikers en bewoners van het gebied. Vondsten helpen om te bepalen hoe oud de sporen zijn. Als in een proefsleuf veel archeologische resten zijn, dan gaan de archeologen echt opgraven.

Op 24 januari zijn boringen in De Koog uitgevoerd.